Δελτίο κρίσης: Οκτώβριος 2011
Βρισκόμαστε πλέον σε μια ασυνήθιστη στιγμή στην ιστορία του παγκόσμιου καπιταλισμού. Η ικανότητα του συστήματος να επιβιώνει και να επανεφευρίσκει τον εαυτό του δείχνει προς το παρόν να το έχει εγκαταλείψει. Επί μια τετραετία παρακολουθούμε τις δυνάμεις της αδράνειας να κρατούν δέσμια την οικονομική λογική σε μια φάρσα η οποία εξελίσσεται σε τραγωδία.
Εντύπωση προκαλεί η αδυναμία των ιθυνόντων και των φορέων χάραξης πολιτικώς να προβούν σε προφανείς και λογικές ενάργειες οι οποίες θα επούλωναν τις αιμορραγούσες πληγές τη στιγμή που το αίτημα για κάτι τέτοιο είναι αν μη τι άλλο καθολικό. Αυτή η ανερμήνευτη αμεριμνησία παρατείνει την αγωνία σχετική με το μέλλον του κόσμου και πιο συγκεκριμένα της Ευρώπης.
Η πολιτική συζήτηση κυριαρχείται από φοροεισπρακτικές λογικές που εντοπίζουν το πρόβλημα στις δημόσιες δαπάνες, οι οποίες ενδεχομένως να αποτελούν μέρος της λύσης. Η αυστηρότερη δημοσιονομική πολιτική, ιδίως στις προηγμένες οικονομίες, είναι σχεδόν βέβαιο πως θα μειώσει, ήδη το κάνει, την αύξηση του ΑΕΠ και κατ’ επέκταση τα έσοδα και αυτά είναι άσχημα νέα και για την δημοσιονομική εξυγίανση την οποία θεωρητικά εξυπηρετεί. Τα αποτελέσματα άλλωστε είναι σε όλους γνωστά.
Αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα του 2011 επιβεβαιώνει την ανάλυση που προηγήθηκε. Μετά τις επιθετικές περικοπές των δημοσίων δαπανών οι οποίες επεβλήθησαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΔΝΤ με το πρόσχημα της διάσωσης, η οικονομία συρρικνώθηκε με ετήσιο ρυθμό 7,3%, κατά το δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Το εν λόγω ποσοστό υπερβαίνει κατά πολύ τις πιο απαισιόδοξες εκτιμήσεις των ΔΝΤ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η κατάσταση αναφορικά με το τρέχον έτος δεν είναι αναστρέψιμη ακόμα και εάν επιταχυνθούν και εντατικοποιηθούν οι διαδικασίες είσπραξης φορολογικών εσόδων πράγμα που σημαίνει πως τα δημοσιονομικά αποτελέσματα θα βελτιωθούν μόνο με περαιτέρω περικοπές των δημοσίων δαπανών. Και όμως, ο κοινός νους θα έλεγε πως επεκτατικές πολιτικές αύξησης της ζήτησης και των εσόδων θα παρήγαγαν περισσότερα έσοδα μέσω της φορολογίας, όμως τέτοιες πρακτικές δεν είναι δυνατές εν μέσω μνημονίου. Τα μήτρα που έχουν επιλεγεί και εφαρμόζονται αποτελούν μια ακτινογραφία των πολιτικών προτεραιοτήτων και διαθέσεων που υπερασπίζονται οι πολιτικές ελίτ, καθότι από οικονομικής λογικής, τουλάχιστον, μοιάζουν αδιέξοδα. Σε κάποιες περιπτώσεις η οικονομική λογική υποδεικνύει με αμείλικτο τρόπο το δέον και αυτό δεν μπορεί να αγνοηθεί.
Οι περικοπές, φερ’ ειπείν, φόρων, ιδίως αυτών που αφορούν τα υψηλότερα εισοδήματα, είναι λιγότερο αποτελεσματικές από ό, τι οι δαπάνες για υποδομές, κοινωνικές μεταβιβάσεις και επιδοτήσεις. Τα πολλαπλασιαστικά οφέλη είναι δεδομένα μεγαλύτερα όταν οι δημόσιες δαπάνες απευθύνονται σε χαμηλού εισοδήματος ομάδες οι οποίες έχουν μεγαλύτερη τάση να ξοδεύουν τα εισοδήματα τους. Πώς θα μπορούσε οποιαδήποτε κυβέρνηση να αγνοεί αυτές τις προφανείς οικονομικές αλήθειες;
Το επιχείρημα ότι κάθε τύπου περικοπές είναι αναγκαίες για να κατευναστούν οι χρηματοπιστωτικές αγορές είναι ένα προσχηματικό άλλοθι. Οι δημοσιονομικές ανισορροπίες λόγω της οικονομικής κρίσης ήταν οι συνέπειες και όχι τα αυτιά της κρίσης, ενώ η προσπάθεια διάσωσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος, με τα χρήματα των φορολογουμένων ευθύνεται, σε μεγάλο ποσοστό, για την οικονομική τραγωδία της Ιρλανδίας και το κολοσσιαίο έλλειμμα της Ισπανίας.
Θα μπορούσε ενδεχομένως κάποιος καλόπιστος, με στοιχειώδη γνώση οικονομικών να υποθέσει ότι μέρος του προβλήματος είναι ότι μεγάλη μερίδα των οικονομολόγων αγνοεί τα βασικά μακροοικονομικά διδάγματα του Κέυνς, που είναι εν μέρει αλήθεια, θα παρέβλεπε όμως την ουσία του προβλήματος. Το γεγονός πως πολλοί εξ ημών αγνοούμε ή δεν παραδεχόμαστε κάποιες από τις θεωρίες των οικονομικών είναι μέρος μιας αλήθειας η οποία δεν συνδέεται απαραίτητα με το σημερινό χάος. Η ουσία έγκειται στο γεγονός πως οι ελίτ εξυπηρετούν τα συμφέροντα η μία της άλλης. Αυτή τη στιγμή αποτελεί πολιτική απόφαση και προτεραιότητα να διασωθεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς αυτή την απροκάλυπτη και αντιπαραγωγική εμμονή με τα spreads και το έλλειμμα. Αμφότερα τα δυο μεγέθη εξυπηρετούν τις αγορές και μόνο.